Zmiany w ustawie o stopniach i tytułach naukowych

  14 marca br. weszła w życie nowa ustawa "O stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki". Ustawa ta zmienia niektóre postanowienia poprzedniej ustawy "O tytule naukowym i stopniach naukowych" z 12 września 1990 r.
  Już sama nazwa ustawy sygnalizuje pewne zmiany, wydziela bowiem z dziedziny nauki tytuły i stopnie uzyskiwane w dziedzinie sztuki. Wydaje się, że jest to postanowienie słuszne, bowiem nie deprecjonując tytułów i stopni uzyskiwanych w dyscyplinach artystycznych zaznacza jednak ich odrębność merytoryczną. Dziedziny nauki i dziedziny sztuki oraz dyscypliny naukowe i artystyczne określi, w drodze uchwały, Centralna Komisja do spraw Stopni i Tytułów, zwana skrótowo "Centralną Komisją". Ustawa ujednolica wymogi stawiane jednostkom organizacyjnym, w których nadawane będą tytuły i stopnie naukowe oraz takowe w zakresie sztuki. Przepisy zaostrzają wymagania dotyczące liczby osób posiadających tytuł profesora lub stopień doktora habilitowanego, zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy w jednostkach nadających tytuły i stopnie w dziedzinie sztuki - zwiększając ich liczbę z 5 do 8 (doktoraty) oraz z 7 do 12 (habilitacje i profesury). Warto zaznaczyć, że ww. osoby mogą być wliczane do minimalnej liczby osób zatrudnionych tylko w jednej jednostce organizacyjnej i o ile są w niej zatrudnione nie krócej niż rok. W odróżnieniu od dotychczasowych możliwości Ustawa nie dopuszcza już do przewodów doktorskich absolwentów studiów zawodowych, nie posiadających tytułu magistra.
  Ustawa nie zmienia dotychczasowych wymagań stawianych rozprawom doktorskim, wyraźnie za to stwierdza, że nie przyjęta rozprawa nie może być podstawą do ubiegania się o doktorat gdzie indziej. Wydłużony zostaje czas zatwierdzania wniosku o nadanie stopnia doktora przez Centralną Komisję z 4 do 6 miesięcy, natomiast w ewentualnym postępowaniu odwoławczym będą mogli, podobnie jak obecnie w przypadku habilitacji, brać udział recenzenci powołani w trakcie przewodu.
  Nie zmieniają się wymagania stawiane rozprawom i przewodom habilitacyjnym, ustawodawca zaznacza jednak, że w przypadku podjęcia przez radę jednostki organizacyjnej uchwały o niedopuszczeniu do kolokwium habilitacyjnego rozpatrywana rozprawa habilitacyjna nie może stanowić podstawy do wszczęcia przewodu w innej jednostce organizacyjnej. W procedurze odwoławczej, podobnie jak w doktoratach, wydłużono czas rozpatrywania wniosku z 4 do 6 miesięcy. Niestety, podobnie jak w starej Ustawie nie jest określony czas rozpatrywania przez Centralną Komisję wniosku właściwego organu o nadanie tytułu profesora. Dopiero bowiem, po podjęciu pozytywnej uchwały przez CK, jest ona zobowiązana, w terminie 1 miesiąca, do przedstawienia stosownego wniosku Prezydentowi RP.
  Interesującym wątkiem Ustawy są koszty przewodów przeprowadzanych przez rady właściwych jednostek organizacyjnych. Rady te bowiem zlecają swoim jednostkom wypłaty honorariów za recenzje lub opinie (w wysokości określonej przez właściwego ministra) kandydatów niekoniecznie będących pracownikami tych jednostek. Ustawa przyzwala na przejęcie tego obowiązku (!) przez jednostkę zatrudniającą kandydata. Może to, przy braku odpowiednich środków celowych (np. z MENiS), prowadzić do oportunizmu przy rozpatrywaniu wniosków o otwarcie przewodów na stopnie i tytuły (naukowe). Pytanie: czy w takiej sytuacji prawnej wolno domagać się od kandydata "zewnętrznego" pokrywania ww. opłat?
  Ustawa przewiduje możliwość honorowania wyróżnionych rozpraw doktorskich i habilitacyjnych nagrodami (pieniężnymi?) prezesa Rady Ministrów. W decyzjach prezesowi RM pomagać ma specjalny, przez niego powołany zespół ds. nagród. Tak więc oprócz koniecznych decyzji właściwych jednostek organizacyjnych o przyznaniu wyróżnienia kolejnym szczeblem, tym razem administracyjnej uznaniowości będzie ministerialny zespół. Wydaje się, że lepiej byłoby przekazać odpowiednie środki finansowe i pełnię kompetencji w tym zakresie właściwym jednostkom organizacyjnym - tj. radom wydziałów lub instytutów.
  Ustawa przewiduje możliwość prowadzenia przez jednostki organizacyjne, posiadające uprawnienie do nadawania stopnia doktora habilitowanego, studiów doktoranckich środowiskowych lub studiów z udziałem innych jednostek organizacyjnych. W przypadku szkół wyższych studia takie tworzy rektor, a merytoryczny nadzór sprawuje rada jednostki organizacyjnej tworzącej te studia. Studia doktoranckie mogą być dzienne (bezpłatne) i zaoczne. Szczegółowe przepisy dotyczące studiów doktoranckich określi, w drodze rozporządzenia, minister właściwy ds. szkolnictwa wyższego.

JK