Informacje z Komitetu Badań Naukowych

Spotkanie kierownictwa KBN z przedstawicielami związków zawodowych pracowników nauki - Warszawa 10 marca 2003 r.

  Spotkanie poświęcone było omówieniu najważniejszych dla polskiej nauki spraw, w tym m.in. finansowaniu nauki, funduszom poakcesyjnym, umowom kompensacyjnym, a także zagadnieniom związanym z działalnością instytucji naukowych oraz z bieżącym funkcjonowaniem KBN.
Podsekretarz stanu w KBN, Marek Bartosik przedstawił system finansowania nauki w Polsce (plan na 2003 r.), z podziałem na środki pochodzące z budżetu państwa oraz środki pozabudżetowe, głównie środki pomocowe UE oraz środki pochodzące z umów kompensacyjnych, związanych z zakupami uzbrojenia dla polskiej armii. Podkreślił, że w przypadku środków pozabudżetowych istnieją istotne ograniczenia, które należy brać pod uwagę, uwzględniając je jako potencjalne źródła finansowania. W przypadku środków unijnych istotnym czynnikiem jest i będzie rywalizacja o dostępne fundusze (vide Programy Ramowe UE) oraz konieczność zapewnienia tzw. wkładu własnego, a w przypadku umów kompensacyjnych ich inwestycyjny charakter, preferujący głównie ekonomicznie uzasadnione przedsięwzięcia o wysokim stopniu rentowności.
Problem tzw. offsetu był jednym z najczęściej pojawiających się tematów, zarówno w wystąpieniach członków kierownictwa KBN, jak i zaproszonych gości. Minister Marek Bartosik podkreślał, iż pełne wykorzystanie umów kompensacyjnych oznaczać może blisko 50-procentowy wzrost pozabudżetowych nakładów na naukę (przy szacowanych do tej pory 2,2 mld złotych ze środków pozabudżetowych na naukę rocznie). W swoim wystąpieniu podsumował także dotychczas złożone wnioski offsetowe. Zwrócił uwagę na fakt, iż negocjacje ze zwycięzcami przetargu na samolot wielozadaniowy nie są ostatnią szansą na realizację dobrych projektów, gdyż mogą one zostać włączone do planowanych już kolejnych umów offsetowych (dotyczących m.in. kołowego transportera opancerzonego oraz przeciwpancernego pocisku kierowanego) bądź VI Programu Ramowego Badań i Rozwoju Techniki UE lub funduszy poakcesyjnych. Offsetem zajmuje się Ministerstwo Obrony Narodowej i Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej, a nie Komitet Badań Naukowych. Komitet ds. Umów Offsetowych, kierowany przez ministra Kleibera, ma charakter wyłącznie doradczy.
Uczestników spotkania poinformowano o przekształceniu KBN w Ministerstwo Nauki i Informatyzacji oraz o zakończeniu drugiego etapu prac nad projektem ustawy o finansowaniu nauki (w tym także o zgłaszanych uwagach i wprowadzonych poprawkach). Nowa wersja projektu zostanie wkrótce udostępniona w Internecie, a po zakończeniu III etapu prac projekt trafi do konsultacji międzyresortowych.
W oficjalnych wystąpieniach przedstawiciele poszczególnych związków zawodowych (NSZZ "Solidarność", "Solidarność" Pracowników PAN, OPPZ i ZNP) przekazali kierownictwu KBN postulaty związkowców dotyczące przede wszystkim powstrzymania dalszego spadku nakładów na naukę, a także zgłosili zastrzeżenia związane z brakiem dostatecznej informacji o planowanych wydatkach na ten cel w budżecie państwa na 2003 r. Podnoszono m.in. kwestię krytycznej sytuacji finansowej wielu spośród instytutów PAN oraz niedostatecznego wsparcia udziału nauki w przemyśle. Postulowano uproszczenie systemu rozdziału funduszy przez KBN (MNiI).
Na pytania i postulaty związkowców odpowiadał podsekretarz stanu w KBN Jan Krzysztof Frąckowiak, który podkreślał m.in., że dzięki staraniom KBN w Narodowym Planie Rozwoju zapisano, iż w 2006 r. nakłady na naukę osiągną poziom 1,5 proc. PKB (co nawiązuje do przyjętej przez Radę Europejską w marcu 2000 r. tzw. strategii lizbońskiej, czyli decyzji o osiągnięciu nakładów na naukę w UE na poziomie 3 proc. PKB do 2010 r.). Zwrócił także uwagę, że niektóre zgłaszane postulaty zmian w procedurze przyznawania przez KBN środków na projekty badawcze (głównie umożliwienie odwołań) są niezgodne z praktyką światową, a dotychczas funkcjonujące procedury, dopuszczające wnioski o ponowne rozpatrzenie sprawy, wystarczające. Zachęcał także gości do aktywnej współpracy z samorządami wojewódzkimi (wspieranymi przez KBN m.in. przy opracowywaniu strategii innowacji), które po wejściu Polski do UE będą dysponowały środkami unijnymi z funduszy strukturalnych, przeznaczonymi na wsparcie rozwoju regionalnego.

  Senat Politechniki w Darmstadt (Niemcy) uhonorował prof. Michała Kleibera - przewodniczącego KBN - doktoratem honoris causa za osiągnięcia w zakresie zastosowania nowoczesnych technik komputerowych w badaniach naukowych.