Politechnika Krakowska od 24 do 25 stycznia br. była gospodarzem drugiego w kadencji 2002 - 2005 posiedzenia Konferencji Rektorów Polskich Uczelni Technicznych (KRPUT), które jest dobrowolnym stowarzyszeniem rektorów, reprezentujących 21 polskich uczelni technicznych. Wchodzi ono w skład Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich (KRASP). Przewodniczący KRPUT, w kadencji 2002 - 2005 prof. Jerzy Dembczyński, rektor Politechniki Poznańskiej, jest zarazem członkiem prezydium. W pracach KRPUT biorą też udział rektorzy czterech uczelni o profilu zbliżonym do technicznego (wyższe szkoły morskie, WAT).
Z celami działania KRPUT i zadaniami stojącymi przed tą organizacją można się zapoznać na stronie internetowej tej organizacji (http://www.krput.org.pl). Wœród nich ważne jest wypracowywanie wspólnego stanowiska w sprawach istotnych dla szkolnictwa wyższego, w szczególnoœci dla szkolnictwa technicznego.
Głównymi tematami posiedzenia na Politechnice Krakowskiej były więc najpilniejsze w chwili obecnej zagadnienia, czyli:

zasady finansowania szkolnictwa wyższego ze œrodków budżetowych Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu oraz
<>polityka kadrowa w œwietle tych zasad, zmienionych od 2002 r.

  Ponadto do programu obrad włączono również dwa inne tematy, a mianowicie: informacja naukowo-techniczna w Polsce oraz sprawozdanie z działalnoœci Komisji Akredytacyjnej Uczelni Technicznych (KAUT).
W krakowskich obradach wzięli również udział zaproszeni goœcie, wœród nich wiceministrowie: MENiS - Tomasz Goban-Klas i KBN - Jan Krzysztof Frąckowiak, przewodniczący Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego - Jerzy Błażejowski, przewodniczący KRASP - Franciszek Ziejka, rektor UJ. Władze regionalne reprezentowali Ryszard Półtorak - wicewojewoda małopolski i Zbigniew Zuziak - wiceprezydent Miasta Krakowa. Obecny był również redaktor naczelny "Forum Akademickiego" Andrzej Œwić oraz przedstawiciele krakowskiej prasy i telewizji.
Otwierając obrady, rektor Jerzy Dembczyński, przewodniczący KRPUT, powiedział m.in.: Sprawy, którymi mamy się zająć, to nie są tylko sprawy uczelni, ale jest to także problem rządu. Wchodzimy do Unii Europejskiej, w której mówi się o braku inżynierów. Jest to ogromna szansa dla naszej młodzieży; my mamy kłopot z nadmiarem chętnych, a np. Niemcy nie mają chętnych na studia techniczne. (...) Finansowanie szkolnictwa wyższego jest na takim samym poziomie od kilku lat, czyli malejące. Powtarza się pytanie - co dalej? Może uda nam się wypracować jakąœ wspólną metodę działania.
  Referentem głównego punktu pierwszego dnia obrad był prof. Marek Rocki, rektor Szkoły Głównej Handlowej - przewodniczący komisji powołanej przez KRASP do opracowania nowych zasad podziału dotacji budżetowej MENiS. Głównym powodem podjęcia tych prac było odstąpienie przez MENiS w roku 2001 od stosowanego dotąd algorytmu rozdziału tych œrodków na poszczególne uczelnie. Algorytm ten, choć często krytykowany, opierał się jednak na czytelnych wskaŸnikach charakteryzujących wszystkie uczelnie, jak np. liczba studentów, liczba uczestników studiów doktoranckich (traktowanych jak studenci ze współczynnikiem zwiększającym 5), stan kadry naukowej czy dynamika jej rozwoju. W zamian dotacja MENiS została praktycznie zamrożona na poziomie 2001 r. Sytuacja ta, zapowiadana jako przejœciowa, została uznana za ustabilizowaną na najbliższe lata, do czasu realizacji postanowień ustawy o szkolnictwie wyższym w zakresie stopniowego podnoszenia wynagrodzeń do 2005 r. Ten sposób rozdziału dotacji postrzegany jest przez uczelnie jako regres. Nie sprzyja on rozwojowi uczelni, które w ostatnich latach, usiłując sprostać oczekiwaniom rządu, zwiększyły blisko trzykrotnie liczbę studentów. Sytuację dodatkowo komplikuje fakt pojawiających się - słusznie - wymagań co do utrzymania, a nawet podniesienia jakoœci nauczania. Przejawem tego jest powołanie do życia Państwowej Akademickiej Komisji Akredytacyjnej (PAKA), która podjęła ostatnio intensywną działalnoœć, oceniając realizację procesu nauczania na poszczególnych kierunkach studiów (na naszej uczelni na razie sprawdzana była realizacja kierunku transport prowadzonego przez dwa wydziały: Inżynierii Lądowej i Mechaniczny). Rektor M. Rocki, powołując się na wydawnictwo Instytutu Problemów Współczesnej Cywilizacji, Koszty kształcenia w szkołach wyższych. Model kalkulacji kosztów kształcenia, wydanej w 1999 r., przedstawił opracowany w SGH "model kalkulacji kosztów", na podstawie którego podjęto próbę oszacowania kosztu kształcenia w polskim systemie uczelni państwowych. Z przykładowej analizy - która opierała się na zaniżonych kosztach jednostkowych - wynika, że przy 661 tys. studentów studiów dziennych finansowanych z budżetu dotacja MEN w 2001 r. wyniosła 80 proc. kwoty wyliczonej z modelu. To doprowadziło dyskutantów do dramatycznego stwierdzenia: Jak żyjemy? Poprzez dekapitalizację majątku i obniżanie jakoœci poniżej standardów.
  Postanowiono model obliczania kosztów kształcenia dostosować do wymagań szkolnictwa technicznego. Można się spodziewać, że potwierdzi to jeszcze bardziej drastyczne niedofinansowanie, jako że studia te są bardziej kosztochłonne (laboratoria, projekty) niż œrednie wartoœci przyjęte w przedstawionej analizie.

Obecna sytuacja oznacza "dzielenie biedy". Mimo licznych deklaracji słownych o znaczeniu edukacji na poziomie szkolnictwa wyższego dla gospodarki i rozwoju kraju, a także przyjmowania przez Sejm RP stosownych uchwał - nie są one wcielane w życie. Szczególna rola przypada tu politykom; dialog œrodowiska naukowego z nimi jest sprawą o kluczowym znaczeniu, a od jego wyniku zależy przyszłoœć edukacji. Stąd w podjętej przez KRPUT uchwale czytamy:
  Konferencja Rektorów Polskich Uczelni Technicznych na plenarnym posiedzeniu w Krakowie uważa, że w dobie powstającego społeczeństwa informacyjnego i rozwoju gospodarki opartej na wiedzy nieodzowne jest zwiększenie liczby studentów na kierunkach œcisłych i technicznych. Realizacja tak nakreœlonego celu wymaga zdecydowanego wzrostu nakładów finansowych na szkolnictwo wyższe.
Utrzymanie stanu niedofinansowania uczelni w Polsce powoduje dalszą dekapitalizację majątku trwałego oraz obniżanie jakoœci kształcenia. Dotychczasowa polityka finansowania edukacji na poziomie akademickim nie gwarantuje właœciwego miejsca społeczeństwa polskiego w Zjednoczonej Europie.
Konferencja Rektorów Polskich Uczelni Technicznych zwraca uwagę politykom na fakt, że nieinwestowanie w naukę i edukację jest równoznaczne z inwestowaniem w ignorancję.
  Dwie ważne kwestie, wiążące się z powyższym tematem, wzbudziły dodatkowe poruszenie. Pierwsza to projekt zarządzenia ministra edukacji narodowej i sportu, dopuszczającego możliwoœć dofinansowania z budżetu państwa, z puli przeznaczonej dla szkolnictwa państwowego także i szkół prywatnych. Przy utrzymaniu innych warunków tworzenia i działania szkół obu typów pogłębia to nierównoœć w ich traktowaniu, przecząc równoczeœnie idei wchodzenia szkolnictwa w ramy gospodarki rynkowej. Wyrażano nadzieję, że projekt ustawy o szkolnictwie wyższym opracowywany przez zespół powołany przez prezydenta podejmie próbę stworzenia jednolitej przestrzeni edukacyjnej.
Drugą poruszaną sprawą było zapewnienie jakoœci nauczania. Przy obecnym regresywnym finansowaniu i koniecznoœci œcisłego przestrzegania wskaŸników, zapewniających odpowiednią jakoœć nauczania, nie można utrzymać obecnej liczby studiujących. Oznacza to koniecznoœć "zamrożenia" liczby studentów na poziomie roku akademickiego 2002/2003, a w konsekwencji - zmniejszenie rekrutacji na studia już w roku akademickim 2003/2004. Decyzje w tej sprawie podejmą poszczególne uczelnie, lecz redukcja wydaje się smutną koniecznoœcią.
  W drugiej częœci pierwszego dnia obrad zebrani wysłuchali wystąpienia rektora Janusza Rachonia, który mówił o stanie informacji naukowo-technicznej w Polsce oraz prof. Marka Niezgódki, który przedstawił szczegółowe informacje na temat dostępu on-line do czasopism i wydawnictw ciągłych (bliższe informacje: http://www.icm.edu. pl). Prof. Ryszard Tadeusiewicz w krótkim wystąpieniu przedstawił również zaawansowanie prac nad tworzeniem Polskiej Biblioteki Internetowej, a prof. Stanisław Mańkowski (Politechnika Warszawska) poinformował zebranych o powstaniu Wirtualnej Politechniki, do której przystąpiło już 7 uczelni technicznych. W dyskusji wskazywano na wagę Internetu jako noœnika informacji, ale równoczeœnie na koniecznoœć utrzymania tych spoœród form tradycyjnych, które sprzyjają rozwojowi osobowoœci studentów (kontakt z wykładowcą, dostęp do księgozbiorów).
  Drugi dzień obrad rozpoczął się od wystąpienia prof. Gwidona Szefera z PK, przewodniczącego Senackiej Komisji Rozwoju, który przedstawił problemy polityki kadrowej, wynikające z obecnej sytuacji finansowej szkolnictwa (tekst wystąpienia zamieœcimy w następnym numerze "NP"). W dyskusji zwracano uwagę na rolę szkół państwowych, które dysponując znacznym potencjałem intelektualnym i materialnym powinny się koncentrować na kształceniu kadr na potrzeby całego szkolnictwa wyższego, a nie tylko na kształceniu masowym na poziomie studiów podstawowych (inżynierskich).
  W obszernym wystąpieniu rektor UJ, prof. Franciszek Ziejka przedstawił szereg ważnych informacji. Oto najistotniejsze zagadnienia:

podjęto próbę opracowania projektu ustawy o szkolnictwie wyższym. 10 grudnia odbyło się spotkanie u prezydenta, który będzie patronował projektowi. 9-osobowy zespół, któremu przewodniczy prof. Jerzy WoŸnicki z PW, w ciągu 3 miesięcy przygotuje projekt. Ustawa ma być krótsza, ustrojowa, z odniesieniem do statutów uczelni w wielu sprawach;
MENiS otrzymało na rok 2003 budżet o 1 proc. mniejszy niż w roku 2002;
KRASP złożyła do premiera projekt aktu normatywnego, pozwalającego korzystać doktorantom z kredytów studenckich;
szkoły niepubliczne mogą być dofinansowywane kosztem państwowych, bez jakiegokolwiek zabezpieczenia (np. na hipotece);

KRASP wystąpiła do NSA o wyłączenie spod działania ustawy o finansach publicznych własnych, wypracowanych przez uczelnie œrodków pozabudżetowych - proces ma się odbyć w lutym;
od 1 stycznia br. weszła w życie nowela ustawy o podatku dochodowym dotycząca diet, która jest następną dolegliwoœcią finansową dotykającą uczelnie.

  Z kolei głos zabrał minister Tomasz Goban-Klas, który w swoim wystąpieniu powiedział, że MENiS przygotowało ustawy o stopniach i tytułach naukowych i że w Senacie znajduje się już projekt ustawy o zamówieniach publicznych, podnoszący próg dla dostaw nie podlegających ustawie. W MENiS zakończono też pracę nad rozdziałem œrodków finansowych na edukację i remonty. Swoje wystąpienie zakończył uwagą: Nie ma co liczyć na to, że w ciągu trzech lat coœ się zmieni - to nie jest realne, choć wejœcie do UE może otworzyć nam inne œcieżki finansowania. WypowiedŸ tę skomentował rektor Jerzy Dembczyński: Zachowanie stabilnoœci finansowej to też zachowanie stabilnoœci w liczbie studiujących, czyli przyjęcie mniejszej liczby studentów.
  Sprawozdanie z działalnoœci Komisji Akredytacyjnej Uczelni Technicznych było ostatnim punktem obrad. Złożyła je prof. Alicja Konczakowska, przewodnicząca KAUT. Zebrani postanowili, że opracowywane standardy oceny mają być akceptowane przez prezydium KRPUT oraz że członkami Komisji będą w zasadzie urzędujący prorektorzy ds. dydaktyki lub osoby wyznaczone przez rektora uczelni. Prof. Alicja Konczakowska z Politechniki Gdańskiej ponownie została wybrana na przewodniczącą KAUT (kadencja 2002 - 2005), a przedstawicielem KRPUT w KAUT został rektor Politechniki Opolskiej, prof. Piotr Wach.
  Spoœród innych form aktywnoœci uczestników konferencji w czasie krakowskiego spotkania warto wymienić ich wizytę w tej częœci Krakowskiego Parku Technologicznego, która działa na terenach wniesionych do Specjalnej Strefy Ekonomicznej przez Politechnikę Krakowską (kampus Czyżyny). Wizyta, choć krótka, spotkała się z dużym zainteresowaniem, a sam fakt powstania Parku i jego funkcjonowanie wzbudził uznanie zwiedzających.

Opracowała Elżbieta Barowa
Fot. Jan Zych