MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ

 Kształcenie nauczycieli przez wyższe uczelnie

Komunikat

    Minister edukacji narodowej wysłał list do rektorów wyższych uczelni, w którym prosi o uwzględnienie zadań wynikających z reformy edukacyjnej w programach kształcenia przyszłych nauczycieli. Oto jego treść:
    “Reforma polskiego systemu edukacji przygotowywana była od 1990 roku, jednakże pierwsze zmiany wprowadzono w roku 1998. Najistotniejsze cele wyznaczające kierunek przemian to:

    Przeprowadzenie zmian w tak skomplikowanym i złożonym systemie, jakim jest system edukacji, wymaga czasu, ogromnej pracy i zrozumienia ze strony wszystkich podmiotów uczestniczących w procesie przemian: uczniów, nauczycieli, rodziców, administracji, organów prowadzących szkoły oraz przygotowujących nauczycieli szkół wyższych.
    Inicjując zmiany w systemie edukacji podjęto jednocześnie działania zmierzające do przygotowania już zatrudnionych nauczycieli do realizacji nowych zadań, wynikających z reformy. Między innymi w latach 1997 – 1999 tysiące czynnych nauczycieli, w ramach programu kaskadowych szkoleń “Nowa Szkoła”, zapoznano z najistotniejszymi elementami zmian programowych. W trakcie realizowanych szkoleń rady pedagogiczne szkół poznawały następujące zagadnienia:

    Przyznawane w latach 1998 – 2000 granty ministra edukacji narodowej na dofinansowanie studiów podyplomowych, przygotowujących nauczycieli do pracy w zreformowanej szkole – spowodowały, że wiele uczelni dostosowało programy studiów i sposób ich realizacji do potrzeb i oczekiwań środowiska nauczycieli oraz zmieniającego się systemu edukacji. Sami nauczyciele, ubiegając się o osiągnięcie wyższego stopnia awansu zawodowego, włożyli wiele wysiłku we własny rozwój zawodowy i niejednokrotnie, w wyniku ich aktywności, wprowadzono do szkół istotne zmiany. Podjęte działania mogą okazać się niewystarczające w obliczu konieczności doskonalenia 600 tysięcy nauczycieli jednocześnie.
    Równie trudnym i odpowiedzialnym zadaniem jest przygotowanie nowych kadr. Nabór kandydatów do zawodu nauczyciela powinien uwzględniać zarówno przewidywane potrzeby kadrowe, jak też prognozy demograficzne, według których zapotrzebowanie na nowych nauczycieli do roku 2015, ze względu na przewidywany niż demograficzny, będzie znikome.
    Głębokiej refleksji wymaga również proces przygotowania studentów, którzy po opuszczeniu uczelni często wymagają dodatkowego przygotowania, realizowanego w placówkach doskonalenia nauczycieli. Kształcenie nauczycieli prowadzone przez szkoły wyższe powinno nie tylko uwzględniać zapotrzebowanie istniejące na rynku pracy i możliwości zatrudnienia absolwentów, ale również odpowiadać wymaganiom, jakie przed absolwentem specjalności nauczycielskiej stawia praca w zreformowanej szkole.
    Przygotowanie do pracy w szkole oprócz wiedzy merytorycznej, optymalnie do nauczania dwóch przedmiotów – powinno wyposażać w następujące umiejętności: posługiwania się nowoczesnym sprzętem i wykorzystywania technologii informatycznych, pracy z grupą, a nade wszystko aktywizowania uczniów, motywowania ich do samodzielnej pracy i poszukiwań.
    Najwyższa Izba Kontroli, w opublikowanym w czerwcu 2001 r. raporcie prezentującym wyniki kontroli działalności związanej z kształceniem nauczycieli w państwowych szkołach wyższych, wskazuje, że uczelnie nie zapewniają wystarczającego przygotowania do podjęcia pracy dydaktycznej, a zwłaszcza do realizacji nowych zadań w zreformowanej szkole.
    W ocenie Najwyższej Izby Kontroli – nie wszystkie uczelnie prowadzą kształcenie przyszłych nauczycieli zgodnie z przepisami prawa i zapewniając wystarczające przygotowanie do pracy. Zgodnie z rozporządzeniem ministra edukacji narodowej, określającym kwalifikacje wymagane od nauczycieli, przez przygotowanie pedagogiczne należy rozumieć “nabycie wiedzy i umiejętności z zakresu psychologii, pedagogiki i dydaktyki szczegółowej – nauczanych w powiązaniu z kierunkiem (specjalnością) kształcenia i praktyką pedagogiczną – w wymiarze nie mniejszym niż 270 godzin oraz odbycie pozytywnie ocenionych praktyk pedagogicznych w wymiarze nie mniejszym niż 150 godzin”. Przyjęte w celu określania kwalifikacji nauczycieli założenia – stanowią pewne minimum wymagań, jakie powinni spełniać absolwenci wszystkich rodzajów studiów ze specjalnością nauczycielską.
    Zgodnie z obowiązkiem ustawowym, wynikającym z nowelizacji ustawy o szkolnictwie wyższym, przygotowywany jest obecnie projekt rozporządzenia określający standardy kształcenia nauczycieli na studiach magisterskich i licencjackich ze specjalnością nauczycielską. Przygotowanie i uzgodnienie standardów wytyczy kierunek zmian, jakie powinny być wprowadzane przez szkoły wyższe kształcące nauczycieli, w odpowiedzi na reformę systemu edukacji.
    W wielu krajach ilość miejsc dla studentów na kierunkach nauczycielskich jest ściśle limitowana i zależna od zapotrzebowania systemu oświatowego. W Polsce uczelnie są w tym zakresie autonomiczne, a polityka edukacyjna państwa jest realizowana poprzez określenie wymagań kwalifikacyjnych do pracy w zawodzie nauczyciela oraz wprowadzenie minimów programowych dla studiów nauczycielskich.
    W trosce o losy absolwentów uczelnie prowadzące kształcenie nauczycieli powinny dostosować specjalności kształcenia, plany i programy studiów oraz realizację przygotowania praktycznego do potrzeb zreformowanych szkół i placówek”.