NAUKA I TECHNIKA W PK

Od 17 do 19 października br. odbywały się w Gdańsku IV Międzynarodowe Targi Kolejowe TRAKO 2001. Jednym z eksponowanych pojazdów był nowoczesny autobus szynowy, który powstał przy współudziale Politechniki Krakowskiej.

    Od kilku lat systematycznie maleje liczba przewozów kolejowych w połączeniach regionalnych. Tam, gdzie wielkość wpływów ze sprzedaży biletów i dotacji państwowych nie przekraczała 20 proc ponoszonych kosztów, podjęto decyzję o zawieszeniu ruchu osobowego. Twardy rachunek ekonomiczny spowodował, iż w województwie małopolskim taki był m.in. los linii Tarnów – Szczucin. W kraju tylko w 2000 roku przewozy pasażerskie zawieszono na odcinku ok. 1500 km, pozbawiając okoliczną ludność możliwości dojazdu do pracy bądź szkoły.
   Jednym ze sposobów na poprawę niekorzystnego bilansu ekonomicznego jest wprowadzenie do obsługi linii lokalnych, zamiast tradycyjnych pociągów (w zestawieniu: lokomotywa i wagony), lekkiego pojazdu nazywanego autobusem szynowym. Dzięki licznym zaletom autobusy szynowe potwierdziły swoją przydatność na liniach lokalnych w wielu krajach europejskich, a operatorzy przewozów regionalnych w Niemczech eksploatują dużą ich liczbę. Niestety, poważnym mankamentem jest wysoka cena takiego pojazdu, jeśli trzeba by go kupować u zachodnich producentów.
   Pomysł na nowoczesny pojazd tego typu, produkowany w Polsce, zrodził się w Instytucie Pojazdów Szynowych Politechniki Krakowskiej w połowie ubiegłego roku. Przeprowadzone analizy wskazywały już wówczas, iż na naszym rynku również pojawi się zapotrzebowanie na lekki pojazd szynowy, który mógłby obsługiwać relacje regionalne o niewielkich potokach pasażerów. Realizację tego pomysłu IPSz PK zaproponował Zakładom Naprawczym Taboru Kolejowego SA w Bydgoszczy (obecnie Pojazdy Szynowe PESA Bydgoszcz SA Holding), biorąc pod uwagę dotychczasowe wspólne sukcesy (wagon samowyładowczy systemu dumpcar, zob. “Nasza Politechnika”, nr 2/2001). Jeszcze w 2000 r. zwrócono się do Komitetu Badań Naukowych o dofinansowanie prac w ramach projektu celowego, jednak nie udało się pozyskać żadnych środków. Dzięki determinacji PESA Bydgoszcz SA i zaangażowaniu pokaźnego kapitału w niespełna rok powstał pojazd europejskiej klasy. Należy dodać, że oprócz pracowników Instytutu Pojazdów Szynowych w realizacji przedsięwzięcia znaczący udział mieli także i inni pracownicy Wydziału Mechanicznego PK.
   Autobus szynowy zaprojektowany został w układzie pojedynczego wagonu silnikowego na dwóch wózkach dwuosiowych. Pojazd posiada częściowo obniżoną podłogę (30 proc. powierzchni), co ułatwia wsiadanie i wysiadanie na stacjach i przystankach z niskimi peronami. Szczególną uwagę zwrócono na cechy funkcjonalne autobusu, tj.: dogodność wsiadania i wysiadania, zapewnienie odpowiedniego komfortu podróży, przystosowanie do obsługi osób niepełnosprawnych (poszerzone przejścia, wydzielone miejsca na wózek inwalidzki, obszerna toaleta). Pojazd wyposażono w kabinę sanitarną o zamkniętym obiegu, audiowizualne systemy informacji pasażerów, klimatyzowaną kabinę operatora. Modułowa budowa autobusu zapewnia możliwość dowolnego wyposażenia wnętrza, zgodnie z życzeniem klienta. W budowie wykorzystano zarówno nowoczesne materiały, jak i nowoczesne procesy technologiczne montażu nadwozia. Autobus posiada układ napędowy najnowszej generacji, składający się z zespolonego modułu zasilającego power-pack, w skład którego wchodzą: silnik spalinowy (produkcji firmy MAN) i przekładnia hydrauliczna (Voith). Przeniesienie napędu na zestawy kołowe odbywa się poprzez przekładnie osiowe (Voith). Tak dobrany układ daje możliwość optymalnego ukształtowania charakterystyki trakcyjnej oraz pozwala uzyskać wysokie parametry eksploatacyjne i dużą niezawodność pojazdu. Nacisk położono na odpowiedni dobór podzespołów, które zapewnią w przyszłości niskie koszty cyklu trwałości LCC pojazdu (LCC – koszty inwestycyjne, eksploatacji i utrzymania).

 IV Międzynarodowe Targi Kolejowe TRAKO 2001 – Gdańsk Oliwa,
październik 2001 r. Fot. M. Trębicki

    Do prac projektowych wykorzystane zostało specjalistyczne oprogramowanie, pozwalające na optymalizację konstrukcji pod względem wytrzymałościowym i ograniczenie masy własnej pojazdu.
   Dane techniczne autobusu szynowego, na które warto zwrócić uwagę to: długość ze zderzakami – 24 500 mm, poziom obniżonej podłogi – 600 mm, masa własna – 42 000 kg, liczba miejsc siedzących – 60 ÷ 90 (w zależności od zamówionego przez klienta wyposażenia wnętrza), liczba miejsc stojących 80 ÷ 100, moc silnika spalinowego 500 kW (umożliwia ciągnięcie wagonu doczepnego w przypadku większej liczby podróżnych), prędkość maksymalna – 120 km/h.
   Jeżeli chodzi o cenę, to zależeć ona będzie od zamówionej konfiguracji pojazdu, na pewno będzie niższa ok. 30 proc. od pojazdu produkcji zachodniej z podobnym wyposażeniem.
   Autobus szynowy PARTNER (nazwę tą zaproponowano dla całej rodziny pojazdów, które mogą powstać jako rozwinięcia zaprojektowanej konstrukcji) po raz pierwszy pokazano oficjalnie podczas IV Międzynarodowych Targów Kolejowych TRAKO 2001 w Gdańsku. Pojazd wywołał olbrzymie zainteresowanie i uznanie. Dowodem są aż dwie uzyskane przez producenta nagrody: nagroda w konkursie im. inż. Ernesta Malinowskiego za najciekawszy wyrób i innowację techniczną zaprezentowaną na targach oraz “Złoty Semafor” – nagroda przyznana przez Polską Izbę Producentów Urządzeń i Usług na rzecz Kolei.
   To nie koniec prac. Dla prototypu autobusu opracowany zostanie program prób i badań, uwzględniający obowiązujące wymagania krajowe i międzynarodowe, w celu dopuszczenia konstrukcji do eksploatacji. Już w najbliższym czasie władze samorządowe będą ogłaszać przetargi na dostawę pojazdów szynowych do obsługi ruchu regionalnego w Polsce. Pełnym sukcesem byłoby otrzymanie zamówień na produkcję seryjną pojazdu. Mówi się także o eksporcie autobusów PARTNER za naszą wschodnią granicę.