PRACE SENATU PK
Fot. J. Zych |
Profesor Mihály ZÁDOR jest wybitnym historykiem architektury,
znawcą architektury średniowiecznej, autorem syntetycznych edycji i podręczników:
Monuments of Budapest, 1955 (z Alajos Sodor), History of Architecture of Budapest -
Townscape and Monuments (z Alajos Sodor i Bela Borsos) oraz History of Architecture.
Middle Ages, Romanesque, 1990.
Jest wykładowcą historii architektury i metod ochrony budowli
zabytkowych na macierzystym uniwersytecie i wielu uczelniach europejskich, amerykańskich
i kanadyjskich, organizatorem znanych sympozjów dotyczących edukacji w dziedzinie
ochrony zabytków architektury, a także autorem specjalistycznych programów
edukacyjnych.
Dzięki kontaktom z Profesorem Zádorem i jego pasji kształcenia
młodych kadr dla konserwacji, wielu młodych pracowników naukowych Instytutu Historii
Architektury i Konserwacji Zabytków w latach 1980-1990 mogło odbyć staże naukowe,
szkoleniowe i uczestniczyć w stałych seminariach organizowanych w Instytucie i
laboratorium prowadzonym w Uniwersytecie Technicznym w Budapeszcie przez Profesora
Zádora, który jest zarazem stałym wykładowcą podyplomowego studium prowadzonego
w IHAiKZ.
Podejmując z entuzjazmem współpracę w realizacji idei Konferencji
Konserwatorskiej Kraków 2000 był nie tylko jej aktywnym promotorem na arenie
międzynarodowej, ale także wiceprzewodniczącym Rady Programowej i współorganizatorem
jednej z sekcji tematycznych.
Mając na uwadze autorytet zawodowy i naukowy Profesora Mihály Zádora
i jego pozycję w międzynarodowym środowisku konserwatorskim, a także ponad 20-letnie
dowody przyjaźni i wielostronnej współpracy z WA PK i na jego rzecz, Senat PK na
wniosek Rady Wydziału Architektury zadecydował o nadania Mu tytułu doktora honoris
causa. Dyplom wręczył Kandydatowi JM Rektor PK profesor Kazimierz Flaga na pięknej
uroczystości, która odbyła się w auli Collegium Maius UJ 27 października br.,
gromadząc członków Senatu PK, Rady Wydziału, a także wielu wybitnych
przedstawicieli świata konserwatorskiego.
Kiedy pod koniec lat 70. w ówczesnej Polsce nasilał się kryzys
gospodarczy, jego skutki ostro dotykały także szkolnictwo wyższe, w tym programy
naukowo-badawcze. Uczelnie poszukiwały więc usilnie kontaktów zagranicznych
i partnerów wspólnych przedsięwzięć badawczych. Od tego właśnie okresu zaczyna
się intensywna współpraca Instytutu Historii Architektury i Konserwacji Zabytków z
bratnim Instytutem Historii i Teorii Architektury Technicznego Uniwersytetu w Budapeszcie,
której niestrudzonym orędownikiem i autentycznym animatorem stał się profesor
Mihály Zádor.
Ten wybitny węgierski naukowiec już wtedy był mocno związany z
międzynarodowym środowiskiem konserwatorskim poprzez członkostwo i działalność w
ramach ICOMOS-u, gdzie znany był jako ekspert w dziedzinie konserwacji kamienia i cegły.
Problem ten właśnie wówczas, w szczytowym okresie niekontrolowanej
industrializacji, pomijającej wymogi ochrony środowiska, stał się dla krakowskich
zabytków architektury przysłowiowym problemem "życia lub śmierci".
Pamiętam dobrze, a mam do dziś zachowane wycinki z prasy lokalnej,
która dramatycznie donosiła o przyspieszonym procesie destrukcji - o dosłownym
"rozsypywaniu się" murów krakowskich budowli atakowanych przez zanieczyszczone
powietrze atmosferyczne z nadmierną zawartością siarki i fluoru oraz wilgoć
penetrującą ich fundamenty pozbawione stosownych zabezpieczeń. Ratunkiem w tym ostatnim
przypadku było stworzenie odpowiedniej izolacji poziomej i pionowej w taki sposób, by
jak najmniej ingerować w stare, cenne struktury. A właśnie nie kto inny jak
profesor Mihály Zádor wspólnie z brytyjskim naukowcem Peterem Cookiem był autorem
opatentowanej metody zabezpieczenia murów przed wilgocią metodą iniekcji. Toteż kiedy
na początku lat 80. w końcową fazę wkroczyły prace konserwatorskie przy rewaloryzacji
budynku przy ul. Kanoniczej 1, przeznaczonego dla naszego Instytutu, podjąłem starania,
aby wykorzystać doświadczenie i zaplecze techniczne jakie posiadał profesor Zádor, w
celu zastosowania tej wówczas unikalnej, a dziś powszechnie stosowanej metody.
Profesor Zádor entuzjastycznie odniósł się do złożonej mu propozycji, podejmując w
latach 1983-84 inicjatywę osobistej pomocy w osuszeniu i konsolidacji zawilgoconych
murów piwnic odnowionego budynku przy ul. Kanoniczej 1 w Krakowie, co w ówczesnych
warunkach ekonomicznych było zadaniem niemal niewykonalnym. Bezinteresownie wykonane
przez profesora Zádora badania i pomiary stanu zawilgoconych murów, a następnie
autorski projekt konserwatorski stały się podstawą dla końcowego sukcesu - uratowania
i adaptowania dla współczesnych potrzeb unikalnego zespołu piwnic średniowiecznych, do
jakich zaliczyć należy piwnice IHAiKZ. Współpracując ściśle z kierownictwem
wydziału i uczelni oraz z Zarządem Rewaloryzacji i WKZ, profesor Zádor osobiście
umożliwił - dzięki swemu autorytetowi - w ramach tzw. bezdewizowego importu z
Węgier dostarczenie do Polski zachodnich komponentów i specjalistycznej aparatury
technicznej, niezbędnych do przeprowadzenia tej eksperymentalnej w skali Polski
operacji, która zakończyła się pełnym sukcesem.