Fot. J. Zych

    Profesor Jan Kmita urodził się w 1922 roku w Bobrowcu koło Rawy Mazowieckiej. W szkole średniej, Państwowym Gimnazjum i Liceum im. B. Prusa w Skierniewicach uzyskał w 1945 r. maturę liceum humanistycznego. W czasie wojny był wywieziony na przymusowe roboty do Pionek i Wolanowa, był żołnierzem Armii Krajowej, a także uczestnikiem tajnego nauczania.
    Studia wyższe ukończył w 1950 r. na Wydziale Inżynierii Politechniki Wrocławskiej, uzyskując dyplomu mgra inż. budownictwa lądowego. W lutym 1955 r. rozpoczął pracę w Politechnice Wrocławskiej w Katedrze Budowy Mostów na stanowisku starszego asystenta. Stopień naukowy dra nauk technicznych uzyskał w 1960 r. na Wydziale Budownictwa Lądowego macierzystej uczelni, zaś stopień naukowy docenta (dr hab.) już w 1962 r. na ówczesnym Wydziale Inżynierii Budowlanej Politechniki Warszawskiej. Tytuł profesora nadzwyczajnego uzyskał w 1969 r., zaś tytuł naukowy profesora zwyczajnego w roku 1977.
    W Politechnice Wrocławskiej pełnił Profesor Jan Kmita - dzięki swoim predyspozycjom osobowym i cechom charakteru - wiele funkcji organizacyjnych i akademickich: kierownika Katedry Budowy Mostów, kierownika Zakładu Mostów Betonowych (po reorganizacji uczelni w 1968 r.), później (po zmianie nazwy) kierownika Zakładu Mostów Betonowych w Instytucie Inżynierii Lądowej. W latach 1971 - 1981 był dyrektorem tego Instytutu.
    Na macierzystym Wydziale był prodziekanem ds. dydaktyki (1963 - 64), prodziekanem ds. nauki (1965 - 68), oraz w latach 1968 - 71 dziekanem Wydziału. W latach 1984 - 90 piastował z wyboru, przez dwie kadencje, funkcję rektora Politechniki Wrocławskiej.
    W trudnych latach transformacji ustrojowej w Polsce (1989 - 90) pełnił funkcję przewodniczącego autonomicznej Konferencji Rektorów Wyższych Szkół Technicznych w Polsce.
    Wiele inicjatyw Profesora Jana Kmity z okresu Jego rektorowania okazało się bardzo cennych i pożytecznych tak dla bieżącego, jak i perspektywicznego rozwoju Politechniki Wrocławskiej i innych uczelni wyższych w Polsce. Należy tu wymienić takie działania i inicjatywy, jak: w sprawie nieograniczania samorządności uczelni przez ustawę z lipca 1985 r., w sprawie wprowadzenia systemu kształcenia opartego na punktach kredytowych (już w roku akademickim 1988/89), uruchomienia nowych kierunków studiów, studiów doktoranckich, powołania Forum Przedstawicieli Asystentów, Adiunktów i Wykładowców w Senatach Uczelni, podpisanie Wielkiej Karty Uniwersytetów Europejskich.
    Jako rektor Politechniki Wrocławskiej starał się w miarę swoich sił, predyspozycji i inteligencji, aby dobrze układała się współpraca kierownictwa uczelni z Senatem, aby wpływ na bieg spraw w uczelni miały różne gremia i grupy pracownicze, w tym organizacje związkowe i inne organizacje społeczne, aby zapewnić legalne możliwości działania organizacjom nawet okresowo nielegalnym (Solidarność, NZS), aby w ciężkich czasach po stanie wojennym nienaruszona została godność uczelni, by w żadnej sprawie nie była przekroczona granica rozsądnego kompromisu, by nie były naruszone wartości etyczne, narodowe i chrześcijańskie.
    Był w tych latach Pan Rektor Jan Kmita wzorem postępowania i ostoją dla wielu środowisk akademickich w Polsce. Cechowała Go podziwu godna postawa obywatelska i patriotyczna, zwłaszcza w sytuacjach wymagających ofiarności i poświęcenia.
    Zainteresowania naukowe Profesora dotyczą zagadnień statyczno-wytrzymałościowych konstrukcji inżynierskich, zwłaszcza mostów, jako odpowiedzi tych konstrukcji na obciążenia i wpływy niemechaniczne. W swoim dorobku posiada około 120 opublikowanych prac, w tym jedną monografię i trzy podręczniki: "Mosty betonowe. Cz. I. Podstawy wymiarowania"; "Mosty betonowe. Cz. II. Podstawy kształtowania" i współautorskie "Komputerowe wspomaganie projektowania mostów". Dalej - trzy zbiorowe opracowania zwarte, dwa własne i cztery zespołowe patenty, a także ponad 100 niepublikowanych prac studialnych i sprawozdań z prac badawczych.
    W różnych okresach swojej działalności naukowej koncentrował się Profesor na takich zagadnieniach, jak:

• teoria i technologia betonowych konstrukcji sprężonych, w tym sprężanie przęseł mostowych kablami zgrupowanymi z lin, stany naprężeń w zakotwieniach kabli, tarcie kabli w osłonkach, statyka modelowa płyt ukośnych, rozdział obciążeń w przęsłach wielodźwigarowych, racjonalne kształtowanie dźwigarów głównych w przęsłach mostów drogowych i kolejowych,
• kształtowanie i praca statyczno-wytrzymałościowa przęseł z dźwigarów prefabrykowanych w pełnym zakresie pracy, sprężystej i pozasprężystej, wpływy reologiczne w przęsłach z betonu sprężonego, racjonalne kształtowanie dźwigarów zespolonych typu beton-beton, metodyka badań poligonowych przęseł mostowych,
• mechanika konstrukcji ukierunkowana na racjonalne stosowanie różnych modeli teoretycznych tych konstrukcji w analizie numerycznej, wytrzymałość eksploatacyjna przęseł rozumiana jako wytrzymałość zmęczeniowa przy rzeczywistym widmie naprężeń,
• modernizacja wymagań normowych projektowania i wykonawstwa mostów, utrzymanie infrastruktury mostowej, ocena stanu technicznego mostów, ich naprawa, wzmacnianie i modernizacja, a także: system gospodarki mostowej mostów kolejowych z wykorzystaniem sieci neuronowych i systemów eksperckich.

    Jak wynika z tego zestawienia, wachlarz zainteresowań naukowych Profesora jest bardzo rozległy, od podstaw teoretycznych zagadnień inżynierii mostowej do ich aplikacji praktycznych. Pomogła Mu w tym zapewne 12-letnia praca w przedsiębiorstwach projektowych i wykonawczych, która z jednej strony dawała asumpt do poszukiwań teoretycznych (doktorat w 5 lat po rozpoczęciu pracy na uczelni - po 10-letniej pracy zawodowej, habilitacja po kolejnych 2 latach), z drugiej zaś pozwalała na weryfikację praktyczną wielu studiów i przemyśleń.
    Do historii techniki przeszły mosty z betonu sprężonego przez Nysę Kłodzką w Kłodzku (1958 r.) oraz "Most Pokoju" przez Odrę we Wrocławiu (1959 r.), przy których Profesor dał się poznać jako świetny i rozważny projektant. Osiągnięcia naukowe Profesora Jana Kmity wyróżniają się nie tylko rozmiarem, ale przede wszystkim oryginalnością i stanowią liczący się wkład do dyscypliny naukowej "mostownictwo". Ich sprzężenie z praktyką inżynierską zaś dało Mu podstawę do zdobycia uznania i wysokiej pozycji zawodowej. Kilka prac Profesora było przedstawionych w materiałach Grupy Polskiej na Kongresach FIP w Rzymie, Paryżu, Pradze, New Delhi, Nowym Jorku i Sztokholmie, kilka było cytowanych lub omówionych w poważnych zagranicznych książkach lub czasopismach naukowych.
    Duże znaczenie miały zorganizowane przez Profesora periodyczne konferencje naukowe o charakterze międzynarodowym "Safety of bridge structures", w latach 1975, 1982, 1987 i 1992. W okresie tym było to jedno z ważniejszych wydarzeń naukowych z dziedziny inżynierii lądowej w Polsce, pozwalające na szeroką wymianę poglądów pomiędzy specjalistami i nawiązywanie współpracy międzynarodowej.
    Na szczególne podkreślenie zasługują osiągnięcia Profesora Jana Kmity w zakresie kształcenia kadry naukowej i dydaktycznej mostowców oraz stworzenie we Wrocławiu szkoły naukowej w tej dyscyplinie wiedzy. Wypromował 11 doktorów nauk technicznych, był recenzentem wielu prac doktorskich, habilitacyjnych oraz wniosków do tytułu naukowego profesora i na stanowisko docenta. Charakterystyczną cechą Profesora jest pracowitość i konsekwencja w udoskonalaniu zajęć dydaktycznych i programu kształcenia inżynierów - a także pracowników naukowo-dydaktycznych - z zakresu mostownictwa w Politechnice Wrocławskiej.
    Tu w 1984 r. zorganizował studium podyplomowe "Utrzymanie mostów", które jest realizowane do dzisiaj, dokształcając specjalistów mostowych z całej Polski.
    Ważnym aspektem działalności Profesora w kształceniu kadr naukowych oraz realizacji prac naukowo-badawczych było wykreowanie postaw partnerskich, pozwalających pracownikom na realizację własnych inicjatyw i zamierzeń naukowych. Była to jednak działalność stymulowana bądź przez "Konferencje młodej kadry", bądź przez seminarium "Teoria konstrukcji", bądź przez częste zebrania naukowe Katedry (Zakładu). Efektem tej działalności jest jeden z najmocniejszych merytorycznie i najbardziej wszechstronnych zespołów mostowych w Polsce, jaki istnieje w Zakładzie Mostów Politechniki Wrocławskiej.
    Dzięki osiągnięciom naukowym, zawodowym i organizacyjnym, a także dzięki swojej postawie etycznej, obywatelskiej i patriotycznej, ma Profesor Jan Kmita ugruntowaną, wysoką pozycję w polskiej inżynierii lądowej i w nauce polskiej. Miarą osiągnięć i autorytetu Profesora było delegowanie Go na II Kongres Nauki Polskiej oraz na VII i VIII Kongres Techników Polskich, a także obdarzenie Go w 1994 roku godnością doktora honoris causa Politechniki Poznańskiej.
    Od 1991 r. powoływany jest Profesor na członka Centralnej Komisji ds. Tytułu Naukowego i Stopni Naukowych; od 1969 r. na członka Komitetu Inżynierii Lądowej i Wodnej PAN; od 1967 r. jest członkiem Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, a od 1974 r. jest członkiem Komisji Budownictwa i Mechaniki Wrocławskiego Oddziału PAN. W latach 1985-92 był członkiem Prezydium KILiW PAN, 1969-76 - przewodniczącym Sekcji Głównej Techniki Mostowej przy ZG SITK, 1972-76 - członkiem Zarządu Komitetu Nauki PZITB, 1991-93 - przewodniczącym Wrocławskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Mechaniki Teoretycznej i Stosowanej, 1994-98 - przewodniczącym Rady Fundacji Otwartego Muzeum Techniki we Wrocławiu.
    Za swe osiągnięcia na polu mostownictwa i w działalności stowarzyszeniowej uzyskał godność Członka Honorowego SITK (1980 r.) i Członka Honorowego ZMRP (1994 r.). Nie sposób wymienić wszystkie piastowane przez Profesora Jana Kmitę funkcje organizacyjne i społeczne, pełnionych w macierzystej uczelni i poza nią. Wspomnę jeszcze o funkcji członka Komitetu Nagród Państwowych (1975-82) - specjalność: budownictwo, członka Rad Naukowych: IBDiM w Warszawie (1965-90) i IIL Politechniki Poznańskiej (1972-78), członka Rady IDKiM Politechniki Krakowskiej (1977-78), członka Rady Techniczno-Ekonomicznej przy Ministrze Komunikacji (1974-82) - specjalność: drogi, koleje i mosty.
    Sylwetka Doktoranta rysuje się nam jako człowieka pełnego pasji twórczej, który przez systematyczną, wytrwałą i konsekwentną realizację wytyczonych celów i działań tworzył dzieło ugruntowania wysokiej pozycji nauki w dziedzinie inżynierii lądowej oraz zawodu inżyniera budownictwa w Polsce.
    Wszystko to byłoby prawdopodobnie niemożliwe, gdyby nie wyjątkowe cechy charakteru i osobowości Profesora. Należą do nich rzetelność, obiektywność, przyjacielskie odnoszenie się do ludzi, służenie w każdej sytuacji dobrą poradą i pomocą. Profesor Jan Kmita budował nie tylko mosty materialne, ale i mosty między ludźmi. To właśnie dzięki Profesorowi doszło do wyjątkowej konsolidacji środowiska mostowego w Polsce, środowiska niełatwego, złożonego z najwyższej klasy specjalistów. Spójności i współpracy w ramach tego środowiska zazdroszczą nam koledzy z innych zawodów budowlanych. Jest to środowisko, w którym doskonale czują się i profesorowie i inżynierowie i technicy, konsultanci, projektanci i wykonawcy obiektów mostowych. Na kształt tego środowiska bardzo duży wpływ miał Profesor Jan Kmita, organizując w 1969 r. Sekcję Główną Techniki Mostowej przy ZG SITK, a następnie wiele konferencji i spotkań, kreujących klimat niekonfliktowej, twórczej współpracy i współzawodnictwa.
    Związki Profesora Jana Kmity z Politechniką Krakowską są wieloletnie i wielowątkowe, sięgają roku 1958 poprzez nawiązanie kontaktu z Profesorem Romanem Ciesielskim, a od roku 1959 - z Katedrą Mostów PK, głównie z Profesorem Juliuszem Koreleskim i Katedrą Konstrukcji Żelbetowych; do odnotowania z roku 1959 jest tu wspólna konferencja naukowa nt. "Nowe rozwiązania mostowe w budownictwie komunalnym (miejskim)" oraz współdziałanie przy realizacji sprężenia mostu betonowego przez Nysę w Kłodzku.
    W następnych latach współpraca ta rozszerzała się na inne osoby jak prof., prof. Wł. Muszyńskiego, K. Flagę, prof. K. Furtaka, prof. Z. Waszczyszyna, prof. J. Murzewskiego, prof. K. Dyducha, prof. M. Tracza, prof. G. Szefera, prof. Z. Menderę, prof. A. Wieczystego. Od 23 lat współdziała Profesor Jan Kmita z Zakładem (obecnie Katedrą) Budowy Mostów i Tuneli PK przez wymianę doświadczeń z zakresu dydaktyki, metodyki badań z wzajemnym wspomaganiem się w wykorzystywaniu najnowszej aparatury badawczej, organizowanie konferencji i seminariów, wizytacje miejscowego środowiska połączone z wystąpieniami (referatami), a także merytoryczną, obustronną pomoc w kształceniu kadry. Ostatnim tego przykładem było współdziałanie w ramach nadzoru naukowego budowy mostu autostradowego przez Wisłę k. Torunia, w realizacji konferencji naukowych "Konstrukcje zespolone" w Zielonej Górze oraz modyfikacji programu studiów na specjalnościach budowlanych.
    Trzykrotnie Profesor był nominowany przez Wydział Inżynierii Lądowej PK na kandydata na członka CK. Wielokrotnie był proszony przez środowisko krakowskie o opinie w różnych sprawach z zakresu aktywności akademickiej, w tym opinie o pracach do publikacji, pracach na stopnie naukowe, a także wnioski do tytułu naukowego i godności doktora honoris causa.
    Zawsze mogliśmy w tych sprawach liczyć na klimat sprzyjający rzetelnej, ale i życzliwej ocenie kandydatów.
    Biorąc pod uwagę wszystkie wyżej przytoczone okoliczności mogę wyrazić wielką radość z faktu, że Profesor Jan Kmita, Człowiek wielce zasłużony dla rozwoju nauki i inżynierii lądowej w Polsce, zechciał przyjąć tytuł i godność doktora honoris causa Politechniki Krakowskiej.
    Jest to dla nas wielki zaszczyt.