NASZA POLITECHNIKA


Stanisław Mazurkiewicz

Co rozumiemy pod pojęciem Technologii Ochrony Zdrowia
i jaka jest rola Inżynierii Medycznej

    Technologia najogólniej może oznaczać dowolne narzędzie lub technikę, produkt lub proces, dowolne fizyczne urządzenie lub metodę zastosowaną do realizacji - za pomocą ludzkich umiejętności - określonego zadania.
    W tej definicji mieści się pojęcie technologii ochrony zdrowia - TOZ (technology of heath service) i odnosi się ono do określonych procedur medycznych i chirurgicznych, urządzeń, systemów organizacyjnych, administracyjnych oraz systemów wspierających, służących realizacji celu, jakim jest ochrona zdrowia.
    Bardzo ogólnie można mówić o zabezpieczeniu (tworzeniu) określonej jakości życia, na które składa się zdrowie, bezpieczeństwo, ale również komfort i przyjemność. Dostrzegamy tu zatem tendencje do globalnego sposobu oceny skuteczności działań wszelkich procedur ujętych w terminie TOZ.
    Przez efekt globalnego leczenia rozumie się wszystkie zastosowane technologie, za pomocą których w relatywnie krótkim czasie uzyskuje się usunięcie choroby lub ulżenie choremu w cierpieniu.
    W odniesieniu do ich fizycznej natury technologie medyczne mogą być klasyfikowane w kategoriach ich zastosowań. Obejmuję: prewencje, osłonę, diagnostykę, leczenie i rehabilitację. Mogą być one oceniane w różnym ujęciu:

    TOZ są intensywnie rozwijane wraz ze wzrostem kosztów ochrony zdrowia, w celu poszukiwania ekonomicznie efektywnych rozwiązań i nowych programów ich realizacji. Wyróżnić tutaj można chociażby technologie wyposażenia, efektywności leczenia, bezpieczeństwa czy akceptowalności stosowanych metod.
    Zachodzą powiązania i sprzężenia pomiędzy poszczególnymi programami. Tak na przykład program wyposażenia ściśle związany jest z podnoszeniem efektywności i bezpieczeństwa diagnozy i terapii. Nie bez znaczenia jest ocena czynnika ludzkiego w systemie doskonalenia korzystania z wyposażenia z elementów ergonomii, czynników ryzyka oraz ochrony przed mini itp. Zatem TOZ posiada aspekty inżynierskie, medyczne, ekonomiczne, psychologiczne, socjologiczne oraz etyczne. Na tle zadań TOZ jawi się rola Inżynierii Medycznej w ujęciu znacznie szerszym niż powszechnie dotychczas rozumiana.
    Inżynieria Medyczna (biomedical engineering, clinical engineering) jest dziedziną wiedzy dynamicznie rozwijającą się w ostatnich dziesięcioleciach. W kolejnych wyższych uczelniach pojawiają się specjalności, kierunki czy wydziały o tej lub podobnej nazwie. Często jednak w programach nauczania zbyt mało miejsca poświęca się roli menedżerskiej absolwentów tej specjalności, w jak najszerzej pojętym systemie ochrony zdrowia. Ocenia się, że Inżynieria Medyczna stanie się w XXI wieku jedną z głównych metod badawczych w wysoko rozwiniętych społeczeństwach. Można sformułować tezę, że Inżynieria Medyczna, gromadząc wiedzę z nauk technicznych, winna być ekspertem w ocenie możliwości realizacji określonych celów w obszarze zadań klinicznych. Inżynieria Medyczna musi być również zaangażowana w innowacje, badania, rozwój, zarządzanie i dostarczanie najkorzystniejszych technologii. Musi w perspektywie zwiększyć swój udział w tworzeniu polityki dotyczącej ochrony zdrowia. W tym zakresie winny być podjęte działania w celu zwiększenia świadomości społecznej o roli Inżynierii medycznej w racjonalizacji w zużytkowaniu środków finansowych przeznaczonych na ochronę zdrowia.
    Rolę eksperta w ocenie TOZ, jaka przypada Inżynierii Medycznej, można sformułować jako: "spojrzenie zanim skoczysz". Ma to istotne znaczenie w świetle dotychczas zbyt pochopnie wprowadzonych technologii, chociażby w chemii, przemyśle czy rolnictwie. Brak gruntownych analiz powodował bowiem często szkodliwe skutki bezpośrednie - pierwszego rzędu i drugorzędowe - mało oczekiwane skutki społeczne, ekonomiczne i środowiskowe.
    W odniesieniu do TOZ ma to szczególnie istotne znaczenie, gdyż obejmuje swym zasięgiem również obszary zagadnień ekonomicznych, socjalnych czy etycznych, mogących wywołać efekty nieoczekiwane synergistyczne, kumulatywne. Ponadto TOZ podejmuje problemy nie zawsze zgodnych interesów poszczególnych grup społecznych.
    Finalnym celem TOZ jest więc dążenie do tworzenia określonej jakości życia za pomocą optymalnych, ekonomicznie możliwych w określonych uwarunkowaniach społecznych i socjalnych - procedur postępowania. W realizacji tego zadania szczególna rola przypada Inżynierii Medycznej, wnoszącej do TOZ najnowsze osiągnięcia nauki i techniki, jak również będącej surowym "recenzentem" wszystkich nowi wprowadzonych technologii ochrony zdrowia w szerokim aspekcie ich oceny.
    W uczelniach o nowoczesnym profilu kształcenia i zamierzających sprostać wyzwaniom przyszłości powstają specjalności, a nawet kierunki Inżynierii Medycznej. Również w Politechnice Krakowskiej już od pięciu lat na Wydziale Mechanicznym istnieje taka specjalność. Szkoda jedynie, iż kolejny drugi rok studenci zainteresowani tą specjalnością nie będą mogli na niej studiować ze względu na to, iż warunkiem uruchomienia grupy specjalnościowej jest minimum dwudziestu zainteresowanych, co wynika z ograniczeń finansowych.


Prof. zw. dr hab. inż. Stanisław Mazurkiewicz - Wydział Mechaniczny PK.