Jakie zatem powinny być cechy dobrego wykładu, wykładu, który studenci określają jako "wykład na który warto chodzić"? Powinien on spełniać następujące wymagania:

• tworzyć jeden z elementów struktury przedmiotów w procesie kształcenia w określonym kierunku lub specjalności,
• przekazywać określoną wiedzę zgodnie z jej aktualnym stanem, ze wskazaniem znaczenia przedmiotu i perspektyw rozwoju,
• utrwalać wiedzę w celu jej wykorzystywania w działalności inżynierskiej poprzez powiązane z wykładem inne formy dydaktyczne, ćwiczenia, laboratoria,
• zawierać elementy własnych osiągnięć lub doświadczeń wykładowcy,
• oddziaływać wychowawczo na postawę i poszerzać światopogląd studentów.

    Cele, jakie ma spełniać wykład, zależą oczywiście od jego miejsca w strukturze przedmiotów (programie studiów) oraz od samego charakteru danej dziedziny wiedzy, która w formie wykładu ma być przekazana. Można by w związku z tym wyodrębnić trzy poziomy, którym przyporządkowane będą treści tematyczne wykładu.
    Poziom 1 ma na celu tylko zaznajomienie ogólne z danym zagadnieniem w postaci zbioru informacji i występujących między nimi relacji. Wiadomości przekazane na tym poziomie poszerzają wprawdzie zasób wiedzy, ale przeważnie nie są praktycznie wykorzystywane. Mają charakter ogólny lub są ukierunkowane, a ich zadaniem jest naszkicowanie zarysu, a czasem tła historycznego omawianych zagadnień.
    Poziom 2 obejmuje treści, których znajomość warunkuje nabycie odpowiednich umiejętności, często o charakterze rutynowym. Zasób wiedzy, znajomość zasad i reguł umożliwia stosowanie algorytmów, wzorców, programów niezbędnych w pracy zawodowej. Umiejętności te są najczęściej wdrażane i poszerzane w formie zajęć ćwiczeniowych i projektowych.
    Poziom 3 ma za zadanie przygotować studentów do twórczej działalności konstrukcyjnej lub technologicznej. Przekazywane treści powinny być inspiracją do samodzielnych pomysłów, koncepcji i rozwiązań. Powinny również wskazywać aktualne kierunki rozwoju i najnowsze osiągnięcia danej dziedziny.

    Przedstawiona propozycja zróżnicowania treści wykładu na odpowiednie poziomy ma oczywiście charakter ogólny. Może jednak sprzyjać refleksji przy kształtowaniu tematyki i pozwala dać odpowiedź jakiemu celowi ma służyć konkretny element przekazywanej wiedzy. W całkowitej treści wykładu wystąpią zatem tematy prezentowane na różnych poziomach, zależnie od miejsca przedmiotu w strukturze studiów. Może się również zdarzyć, że ten sam temat na różnych kierunkach lub specjalnościach będzie omawiany raz tylko ogólnie (poziom 1), a raz rozszerzony o nabycie określonych umiejętności (poziom 2). Na niższych latach dominować raczej będą tematy na poziomie 1, poszerzane na zajęciach ćwiczeniowych na poziomie 2.
Niewątpliwie jednak większość tematów na poziomie 3 wystąpi w treści wykładów na ostatnich latach studiów. Ich ostateczną formą będą samodzielne projekty i praca dyplomowa.
    Przekazywanie wiedzy w formie wykładu powinno przynosić określone wyniki. Można je ogólnie uznać za efekt jakości wykładu. Wyrazi się ona poprzez:

• skuteczność przekazu wiedzy, zrozumienie i przyswojenie określonych treści,
• zapamiętanie treści i łączenie jej z innymi wiadomościami,
• stosowanie nabytej wiedzy w działalności zawodowej.

    Wysoka jakość wykładu zależeć będzie od wielu różnorodnych czynników, które można ująć w następujące grupy:

• treść merytoryczna,
• osiągnięcia naukowe wykładowcy,
• przygotowanie i uzdolnienia pedagogiczne wykładowcy,
• wyposażenie pomieszczenia dydaktycznego,
• poziom przygotowania słuchaczy.

    Czynniki te należy przeanalizować bardziej szczegółowo. Właściwy dobór i selekcja treści wykładu powinny wynikać ze świadomości jak ograniczony jest czas (30-45 h), w którym należy przekazać wiedzę z obszernej często dziedziny. Co zatem wybrać, co przedstawić dokładnie, co tylko zasygnalizować, a co pominąć? Oto pytania. Decyzja jest trudna, wszystko wydaje się ważne, a czas jest ograniczony. Najważniejsze jest jednak to, jaka część przekazywanej wiedzy zostanie wykorzystywana w przyszłości w twórczej działalności przyszłego inżyniera.
    Po dokonaniu selekcji tematycznej należy dokonać podziału będącego do dyspozycji czasu, przeznaczając odpowiednią liczbę godzin na poszczególne tematy. Podział na jednostki mniejsze niż 1h jest niecelowy. Należy również uwzględnić czas na wprowadzenie i wykazanie perspektyw rozwoju omawianej dziedziny.
    W programie wykładu nie może zabraknąć elementów będących wynikiem własnych osiągnięć naukowych. Wykład nie jest bowiem powtórką podręcznika.
    Gdy dorobek młodego wykładowcy jest niewielki, ważne jest chociażby przekazanie osobistych doświadczeń z danej dziedziny lub przedstawienie własnego poglądu na dany fragment treści. Osobowość wykładowcy, jego osiągnięcia naukowe odgrywają ogromną rolę. Nadają one wykładowi indywidualne cechy i wpływają pozytywnie na postawę słuchaczy.
    Przygotowanie pedagogiczne i uzdolnienia dydaktyczne wykładowcy są kolejnym ważnym elementem. Znajomość metod kształcenia, podstaw pedagogiki są nieodzowne, aby znaleźć najbardziej odpowiednią formę dla przekazywania określonych treści. Trzeba tu niestety podkreślić, że w tej dziedzinie rozbieżność między teorią i praktyką jest duża. Wynika to często z braku czasu i środków na przygotowanie odpowiednich pomocy. Trudno określić rozpiętość czasu potrzebnego na przygotowanie godziny nowego wykładu, ale można przyjąć, że wynieść ona może 5-20h, a więc bardzo dużo. Forma przekazu jest także zależna od talentu dydaktycznego wykładowcy. Wbrew przekonaniu, że nauczycielem może być każdy, do przekazywania wiedzy i oddziaływania wychowawczego niezbędne są uzdolnienia, podobnie jak potrzebna są one poecie czy pisarzowi.

    Wyposażenie sal wykładowych i pomoce dydaktyczne to kolejne zagadnienie. W wielu salach brak jest podstawowego wyposażenia, które przyjeżdża na wózku przed zajęciami, a w zasadzie dominują rzutniki pisma i przeźroczy. Filmy czy animacja komputerowa rzadko pojawiają się na wykładzie.
    Wreszcie odbiorcy treści wykładu, studenci. Przeważnie obie strony: wykładowca rozpoczynający zajęcia i studenci, którzy po raz pierwszy pojawiają się na wykładzie niewiele o sobie wiedzą.
    Przedstawienie jasno na takim spotkaniu celu wykładu, zapoznanie studentów z programem, określenie wymagań potrzebnych do zrozumienia treści i formy zaliczeń jest konieczne. Wzbudzenie zainteresowania już na początkowych zajęciach prowadzi, zwłaszcza na latach wyższych, do powstania partnerskiego układu.
    Studenci odczuwają wówczas potrzebę poznania treści wykładu i rozumieją jego przydatność w procesie kształcenia, a wykładowca utwierdza się w przekonaniu, że jego wysiłki przynoszą efekty.

    Można zatem na podstawie powyższych rozważań przedstawić ogólną strukturę wykładu w postaci algorytmu
    Obejmuje on

• moduły początkowe, jak rys historyczny dziedziny obejmującej przedmiot, omówienie powiązań z innymi przedmiotami i wymagań oraz literaturę przedmiotu,
• moduły tematyczne, zróżnicowane na moduły problemowe i poszerzające,
• moduł końcowy, przedstawiający perspektywy rozwoju przedmiotu.

    W układzie tematycznym ważną rolę odgrywają tzw. moduły problemowe. Moduł problemowy jest zbiorem powiązanych ze sobą tematów, tworzących wspólny problem o szerszym zakresie. Podział tematyki na takie nadrzędne moduły ma podstawowe znaczenie przy tworzeniu hierarchicznej struktury treści wykładu. Poszczególne tematy tworzące moduł problemowy są następnie przedstawiane szczegółowo w formie modułów poszerzających. Do tego celu służą również zajęcia uzupełniające wykład.
    Ostatnim etapem przygotowania wykładu to szczegółowe opracowanie poszczególnych modułów wraz z potrzebnymi pomocami dydaktycznymi.
    Przedstawione sugestie i wymagania dotyczące wykładu przedmiotowego mogą wydawać się zbyt wygórowane. Należy jednak zwrócić uwagę, że werbalna forma wykładów będzie w przyszłości ograniczona i zastąpiona w dużym stopniu przez różnorodne środki multimedialne.

    Będą to narzędzia poszerzające zarówno zakres wiedzy merytorycznej, jak i oddziałujące sugestywnie na studentów i zwiększające ich aktywność w procesie kształcenia. Wymagają one jednak zarówno rozwagi w doborze, jak i ogromnego wkładu pracy wykładowcy w celu ich najlepszego wykorzystania.
    Tym większa stanie się wówczas rola starannego przygotowania treści oraz opracowania szczegółowej struktury wykładu niemal w formie scenariusza. Tak może wyglądać opracowanie wykładu w niedalekiej przyszłości, aby zapewnić kształcenie inżynierów właściwie przygotowanych do twórczej działalności.